مقدمه تصحیح و تحشیه دیوان مقبل اصفهانی

چکیده امروزه آقا¬محمد شیخا، متخلص به مقبل اصفهانی(متوفی1157ق) از جمله شاعران گم¬نام عرصۀ ادبیات فارسی به شمار می¬رود. شاعر اواخر عصر صفوی که به دلیل ناامنی ناشی از حملۀ افغان¬ها به اصفهان مدتی را در آن شهر متواری می¬گذراند و با روی کار آمدن نادر به شبه قارۀ هند مهاجرت می¬کند. دو تذکرۀ مهم و اصلی ما در شناخت زندگی او مقالات¬الشعرا و خزانۀ عامره است که هر دو به بزرگی از وی یاد کرده¬اند. در این جستار او را به عنوان مرثیه¬سرایی تأثیرگذار، جریان¬ساز و مبدع گونۀ جدیدی از نوع مرثیه به نام«واقعه» می-شناسیم. مقبل جریان واقعه¬خوانی را در امتداد روضه¬خوانی در مجالس عزای ائمۀ هدی(ع) به وجود آورد. پس از او بسیاری از شاعران شبه قاره و ایران به واقعه‎سرایی پرداختند. داستان اخذ تخلص او در عالم رویا و ابیاتی که در آن تشرّف قرائت می¬کند تا به امروز زبانزد افواه مرثیه¬خوانان است. علاقه و محبت بی¬شائبه¬اش به ساحت سیدالشهدا(ع) و استخدام مراثی مذهبی در ساختمان بدیعی به نام «واقعه» بسیار بیشتر از خود او به شهرت و آوازه رسید. در این مجال به دنبال احیای اشعار وی که بیشتر در نوع واقعه و قالب مثنوی سروده شده¬اند، هستیم؛ به شرح سرگذشت وی و پس از بررسی اجمالی مرثیه، تاریخ عصر شاعر در ایران و هند، زندگی، احوال و تحلیل ادبی و سبکی اشعار و معرفی نسخ مورد استفاده، به تصحیح دیوان او پرداخته¬ایم. واژه¬های کلیدی مقبل اصفهانی، واقعه، واقعات، مرثیه، مثنوی